Chuyển từ homeschooling sang unschooling

chuyển đổi homeschool thử thách unschool

Gần đây có một độc giả đã yêu cầu tôi chia sẻ cách chuyển đổi từ homeschooling sang unschooling.

Đơn giản mà nói, unschooling có nghĩa là không học theo một chương trình đã định sẵn, mà thay vào đó để việc học tập cho trẻ em tự quyết định. Không có sự ép buộc, không có một kỳ vọng nào từ người lớn về việc trẻ cần biết điều gì vào lúc nào, không nhất quyết rằng trẻ cần phải học môn học nào đó theo một cách nhất định vào thời điểm nhất định với một kết quả nhất định. Không có “trường học ở nhà.” Không ép buộc học tập, kể cả theo cách nhẹ nhàng nhất.
Trong unschooling, có một niềm tin nền tảng là: trẻ em học tập một cách tự nhiên. Tiến sĩ Peter Gray, đồng nghiệp của tôi tại Alternatives to School viết: “khi trẻ em được tự do và có cơ hội, chúng thường tự giáo dục bản thân hoàn toàn trong niềm vui thích. Qua những việc mà chúng tham gia hàng ngày, và đặc biệt là qua hoạt động vui chơi và khám phá, chúng tự học được các kĩ năng và kiến thức cần thiết để sau này thành công trong cuộc sống.”
Khi chúng ta ép trẻ làm điều gì đó hoặc học cái gì đó, vì người lớn chúng ta cho rằng điều đó có ích hoặc quan trọng, mặc dù không cố ý, chúng ta cũng sẽ làm giảm sự tò mò tự nhiên của trẻ – nguồn gốc của mong muốn khám phá và sáng tạo. Sự ép buộc này, kể cả khi được tiến hành một cách nhẹ nhàng và với ý định tốt, có thể biến trẻ trở thành một người thụ động trong việc học tập của chính chúng thay vì là một người chủ động hoàn toàn trong cuộc sống. Thật khó để đam mê một việc gì đó mà mình bị ép phải làm.

Thử thách các giả thuyết

Về cơ bản, unschooling có nghĩa là buông bỏ khái niệm rằng việc học tập là một việc cần phải làm, thay vào đó ta tin rằng bản chất tự nhiên của con người là luôn luôn học hỏi. Nó có nghĩa là buông bỏ khái niệm chúng ta là những người dạy dỗ trẻ, thay vào đó ta tin rằng ta chỉ có trách nhiệm hỗ trợ quá trình học tập tự nhiên của trẻ mà thôi. Trẻ em sẽ tự quyết định hướng đi, tự theo đuổi đam mê của chúng. Còn người làm cha mẹ như chúng ta sẽ hỗ trợ bằng cách cho các con thời gian, không gian và những thứ cần thiết để con tự học hỏi. Unschooling có nghĩa là buông bỏ quan niệm rằng giáo dục chỉ xảy ra ở trường lớp, thay vào đó ta tin tưởng rằng giáo dục là một quá trình diễn ra trong suốt đời người.

Một khi chúng ta đã thừa nhận sức mạnh của việc tự học, unschooling sẽ rất dễ hiểu. Chúng ta sẽ chỉ coi mình là người hỗ trợ trẻ em để chúng tự học chứ ta sẽ không phải dạy gì hết. Ví dụ, là cha mẹ, chúng ta sẽ đưa các con tới thư viện và bảo con hãy lấy những quyển sách mà con thích, rồi sau đó chúng ta sẽ dành thời gian và không gian để đọc cho con nghe hoặc đọc cùng con về bất kì chủ đề nào mà con đã chọn.

Những người theo phương pháp unschooling nhận ra những hạn chế của chương trình học định sẵn và thông thiệp mà nó gửi tới trẻ em, dù khó thấy, rằng trẻ em không phải là người phải tự chịu trách nhiệm với việc học tập của bản thân chúng. Thay vào đó, chúng ta thừa nhận rằng sống và học tập là liên tục và không tách rời, và chúng ta sẽ để trẻ em sống và học hỏi tự nhiên, một cách dễ dàng, không gượng ép và liên tục cũng giống như việc chúng THỞ vậy – sẽ không có kì hạn cho việc học, không có hoạt động định sẵn, không kì vọng, không ép buộc.
Chúng ta tin tưởng vào khả năng bẩm sinh của trẻ trong việc khám phá và làm chủ cuộc sống theo cách riêng vào những thời điểm riêng – cũng giống như cách trẻ tập lẫy, tập bò, tập đi và tập nói. Có những đứa trẻ lẫy sớm hơn những đứa khác; có những đứa biết đọc sớm hơn những đứa khác; có những đứa biết làm phép nhân chia sớm hơn những đứa khác. Sự khác biệt của mỗi người cần được tán dương và và khuyến khích chứ không phải để bị kiểm soát.

Kết nối

Sẽ rất có ích nếu chúng ta kết nối được với những gia đình có chung quan điểm về unschooling và việc học tập do trẻ tự định hướng. Mặc dù các cộng đồng unschooling trên mạng thì rất nhiều, và các mạng xã hội có thể khiến việc kết nối trở nên dễ dàng, nhưng những mối quan hệ mang tính cá nhân với các cha mẹ khác có cùng quan điểm trong cộng đồng sẽ vô cùng có ích. Nhưng hãy nhớ, chất lượng quan trọng hơn số lượng. Bạn không cần phải kết nối với hàng tá các gia đình khác có chung quan điểm, chỉ cần một hoặc hai người bạn đã là tuyệt vời lắm rồi.

Đọc

Hãy đọc về unschooling và chủ đề “học tập trẻ tự định hướng” thật nhiều. Trên mạng có các website chứa rất nhiều thông tin để bạn tham khảo như alternativestoschool.com, Life Learning Magazine.  

Nếu có thể, hãy tìm đọc những quyển sách sau:

• Free To Learn, tác giả Dr. Peter Gray
• Free-Range Learning, tác giả Laura Grace Weldon
• The Unschooling Unmanual, tác giả Jan Hunt
• How Children Learn, tác giả John Holt
• The Big Book of Unschooling, tác giả Sandra Dodd
• Home Grown, tác giả Ben Hewitt

 

(nếu không đọc được tiếng Anh, các bạn có thể theo dõi website unschool.vn này và fanpage facebook.com/unschool.vn, chúng tôi sẽ thường xuyên  cập nhật các bài viết mới trên website và fanpage)

(Kerry McDonald – thạc sĩ giáo dục tại ĐH Harvard)